سیدعلی دامادسیدعلی داماد از علمای برجسته و مجاهدان ضد استعمار ایران در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری بوده است. ۱ - معرفی اجمالیوی فرزند سیدمحمد رضوی تبریزی نجفی بود و در تبریز به دنیا آمد. مقدمات علوم دینی را در مدرسه طالبیه آن شهر آموخت و سپس به نجف اشرف مهاجرت کرد. در نوزده سالگی تحصیل مقدمات علوم را به پایان رساندند و در درس استادانی چون سید حسین کوه کمری، میرزا حبیب الله رشتی، شیخ هادی تهرانی و شیخ محمدحسن مامقانی حاضر شد و از برخی آنان اجازه گرفت. وی دختر مامقانی را به ازدواج خود در آورد و از اینرو به «داماد» معروف شد. ۲ - دیدگاه شیخ آقابزرگآقا بزرگ تهرانی که او را درجوانی دیده، ضل و معلومات و تحقیق و دقت نظر او را تمجید کرده و می‌نویسد که در حوزه درس او گروهی از فضلا و طلاب علم و کمال شرکت می‌کردند و برخی از اهالی آذربایجان، از جمله تبریز از او تقلید می‌نمودند. وی در ۱۳۲۱ق، از جمله تبریز خود را منتشر ساخت. سیدعلی تبریزی در کمال زهد و پارسایی زندگی می‌کرد و از وجوهات شرعیه فراوانی که به او می‌رسید فقط مبلغ کمی را برای گذران زندگی خود هزینه می‌کرد. ۳ - حمایت از مشروطیتدر جریان جنبش مشروطه در ۱۳۲۴ ق، وی مانند برخی از مراجع و علمای بزرگ شیعه عراق، با صدور فتوا از آن حمایت کرد. پس از تجاوز قوای روس به شمال ایران و اشغال شهرهای مشهد، تبریز، رشت و بندر انزلی و دستگیری و اعدام آزادیخواهان و مبارزان سرشناس، وی به همراه جمعی از مراجع و علمای برجسته عراق، بر ضد نیروهای متجاوز روس، فتوای جهاد صادر کرد و در مهاجرت اعتراض آمیزی که در ذیحجه ۱۳۲۹ ق به رهبری مراجع و علمای عتبات به شهر کاظمین صورت گرفت، شرکت نمود. ۴ - فتوای جهاد علیه انگلیسچند روز بعد از آغاز جنگ جهانی اول (ذیحجه ۱۳۳۲ ق) و به دنبال اعلام جنگ متفقین به عثمانی، نیروهای انگلیسی بندر فاو در جنوب عراق را که مرکز صدور نفت آن کشور بود، به تصرف خود درآوردند. متعاقب آن و مراجع و علمای شیعه عراق بر ضد نیروهی متجاوز انگلیسی به طور انفرادی و جمعی فتوای جهاد صادر کردند. سیدعلی تبریزی نیز چهار فتوای جمعی و یک فتوای انفرادی در آن باره صادر نمود. در بخشی از فتوای جهاد او به تاریخ ۱۳۳۲ ق آمده است: «… حفظ بیضه اسلام و دفاع از استیلاء دول کفرمهما امکن از اهم واجبات دین اسلام است و به محض هجوم کفار بر بلاد مسلمین، این تکلیف الهی تعالی شانه بر عهده تمام مکلفین، ثابت و محقق می‌شود… و چون در این ایام عفت فرجام، هجوم کفار بر ممالک اسلامیه، عینا مشهود و بر احدی مستور نیست، پس بر کافه مسلمین لازم و واجب است که کمر حمایت از اسلام را محکم بربسته، در مقصد اتحاد و دفاع از استیلاء کفار و اعادین دین، مالا و روحا و نفسا ساعی و جاهد باشند تا اینکه بیضة اسلام و ممالک اسلامیه، از غلبه کفار، محروس و معابد و مشاهد مشرفه و اذان و اقامه و نحو آنها که از شعایر اسلام است، مبدل به کنایس و نواقیس و نحو آنها که از علایم عبدة اوثان است، نگردد…». ۵ - حضور در میدان نبردعلاوه بر آن وی در ۷ محرم ۱۳۳۳ ق به همراه هزاران تن از مجاهدان داوطلب که در راس آنها گروهی از علمای بزرگ چون شیخ الشریعه اصفهانی ، سید مصطفی کاشانی و دیگران قرار داشتند از راه بغداد به جبهه‌های نبرد عزیمت کرد او از فرماندهان گروه اول مجاهدان بود که در منطقه عملیاتی قرنه مستقر بودند در این جبهه، سیدهمدی حیدری، شیخ الشریعه اصفهانی و سیدمصطفی کاشانی حضور داشتند. پس از انکه نیروهای مجاهد عراق به کوت عقب نشینی کردند، سیدعلی تبریزی به همراه عشایر مسلح، سه ماه در آنجا ماند و هنگامی که نیروهی انگلیسی به نزدیک بغداد رسیدند، آنان از بیم اسارت، در کاظمین اقامت گزیدند. مدتی بعد نیروهای انگلیسی به سمت عراق یورش بردند تا نیروهای محاصره شده خود را در کوت آزاد کنند. از اینرو وی و برخی علما بریا به دام انداختن دشمن و نیز آگاه نمودن عشایر عراق و عشایر ساکن در کوت، بدانجا بازگشتند و یازده ماه در آنجا ماندند تا اینکه بغداد به دست نیروهای انگلیسی سقوط کرد. در این هنگام سیدعلی تبریزی، به نجف بازگشت. هواپیماهای انگلیسی برای ارعاب مردم نجف اشرف در ۲۰ یا ۲۲ صفر ۱۳۳۶ ق بر فراز شهر پرواز کردند و به غرش درآمدند. او به محض شنیدن صدا و دیدن هواپیما فریادی کشید و ناگهان درگذشت. وی را با احترام و شکوه فراوان تشییع کردند و در ایوان علما در صحن بزرگ دفن کردند. ۶ - آثار و تألیفاتاو دارای تالیفاتی بود از جمله: مصباح الظلام فی شرح شرایع الاسلام؛ تقریرات الاصول؛ الانوار الالهیه. [۲]
دایره المعارف تشیع، ج۷، ص۴۲۰-۴۲۱.
[۳]
رسایل و فتوای جهادی، ص۲۵۷.
[۴]
رسایل و فتوای جهادی، ص۲۵۸.
[۵]
رسایل و فتوای جهادی، ص۲۶۷.
[۶]
رسایل و فتوای جهادی، ص۲۶۸.
[۷]
رسایل و فتوای جهادی، ص۲۸۴.
[۸]
رسایل و فتوای جهادی، ص۳۰۱- ۳۰۲.
[۹]
رسایل و فتوای جهادی، ص۳۱۵.
[۱۰]
رسایل و فتوای جهادی، ص۳۳۳- ۳۳۴.
[۱۱]
طبقات اعلام الشیعه، نقباء البشر فی القرن الرابع عشر، ج۴، ص۱۵۲۵-۱۵۲۷؛ .
[۱۲]
کفایی، عبدالحسین، مرگی در نور، ص۲۷۰.
[۱۳]
کفایی، عبدالحسین، مرگی در نور، ص۴۰۴.
[۱۴]
کفایی، عبدالحسین، مرگی در نور، ص۴۰۹.
[۱۵]
نقش عشایر عرب خوزستان در جهاد علیه استعمار، ص۱۶.
[۱۶]
نقش عشایر عرب خوزستان در جهاد علیه استعمار، ص۵۱.
[۱۷]
نقش عشایر عرب خوزستان در جهاد علیه استعمار، ص۹۱.
[۱۸]
نقش عشایر عرب خوزستان در جهاد علیه استعمار، ص۱۲۵.
[۱۹]
نقش علمای شیعه در رویارویی با استعمار، ص۹۰-۹۱.
۷ - پانویس
۸ - منبعدانشنامه های انقلاب اسلامی و تاریخ اسلام، فرهنگنامه علمای مجاهد، برگرفته از مقاله «سیدعلی داماد». |